W latach 50. ubiegłego wieku, słynni badacze snu (Aserinsky i Kleitman) zaobserwowali, że u ochotników śpiących w laboratorium, co pewien czas występują szybkie ruchy gałek ocznych. Gdy zaczęli ich wówczas budzić, badani relacjonowali, że właśnie o czymś śnili.
W ten sposób odkryto stadium snu REM, czyli sen z szybkimi ruchami gałek ocznych (ang. rapid eye movement), które jest czwartym ze stadiów snu. Dla tego snu charakterystyczne są marzenia senne, które przybierają postać obrazów (tak jakbyśmy oglądali film), często są emocjonalne, abstrakcyjne, z osłabioną logiką wydarzeń, czy pomieszaniem wątków z przeszłości i z teraźniejszości. Jaką funkcję pełnią marzenia senne?
Istnieją różne koncepcje na ten temat. Niektórzy badacze sądzą, że marzenia senne są jedynie efektem ubocznym tego, jakie obszary mózgu są stymulowane podczas stadium REM, a ponieważ aktywne są głównie obszary związane z przetwarzaniem bodźców wzrokowych i emocjonalnych, to też marzenia senne przybierają formę obrazów o treści emocjonalnej. Inni badacze sądzą, że marzenia senne powstały ewolucyjnie jako sposób ćwiczenia, przetwarzania różnych ważnych zachowań w wyobraźni – nasi przodkowie śnili o polowaniach i obronie przed drapieżnikiem, a my już więcej o sytuacjach społecznych i w ten sposób przygotowujemy się na takie sytuacje.
Koncepcje psychoanalityczne zakładają, że marzenie senne jest formą wyrażenia w postaci obrazów i symboli, treści (pragnień, potrzeb) ukrytych w naszej nieświadomości (Freud), a także że stanowią pewien przekaz, wiedzę od wcześniejszych pokoleń (Jung). Dzięki temu możemy tworzyć przewidywania dotyczące przyszłości, nie znaczy to jednak, że sny przewidują przyszłość.
Współcześnie, coraz bardziej popularne są koncepcje na temat znaczenia marzeń sennych w regulacji emocji i utrwalaniu pamięci. W marzeniu sennym następuje próba uprządkowania aktualnych przeżyć, z tymi z przeszłości. Pozwalają nam one przystosować się i poradzić z naszymi aktualnymi problemami intelektualnymi oraz emocjonalnymi, sięgając do naszych zasobów z przeszłości. W zaburzeniach emocjonalnych to przetwarzanie przestaje być skuteczne, czego oznaką są nawracające koszmary senne.
